"Sinemamız ailesiz ve köksüz, geçmişsiz ve geçmişin kültürel zenginliklerinden ve geleneklerinden de mahrum değildir."
Sergei Eisenstein
"From Dickens, Griffith and the Film Today"
Film kuramcılarının geleneksel olarak sinema tartışmalarını sürdürdükleri başlıca yöntemlerden bir tanesi de onu diğer sanat dallarıyla karşılaştırmak olmuştur. Bir düzeyde bu yaklaşım estetik bir ilgiye işaret eder: Yeni bir medyum, daha önceki estetik formları kavrayışımızı nasıl genişletir ve yeniler? Başka bir düzlemde ise bu tip tartışmalar sinemayı -soy ve köken açısından daha saygın bir biçime sokarak- "meşru kılmak" anlamına gelir. Bazı eleştirmenler için kurgu, "soy kütüğü" tartışmalarında önemli rol oynar.
Sinema ondokuzuncu yüzyıl tiyatrosuna (photoplay ²⁸) çok şey borçlu olduğundan, yazarlar için bu için iki medyayı karşılaştırmak doğaldı. Kurgu açısından, değişen perspektifleri sunmak sinemanın, onu tiyatro sahnesinden ayıran, önemli bir gücüydü. Arnheim şöyle söyler:
Dördüncü bir duvarın eksikliği, hareket düzeninin değişmesi ve oyuncuların teatral bir dille konuşmasıyla gerçek hayattan farklılaşan tiyatroya oranla sinema fiziksel yaşamdan çok daha derinden ayrılmaktadır. Seyircinin konumu, kameranın konumuyla doğrudan ilişki içinde olduğundan, sürekli değişmektedir. ²⁹
Pudovkin ise, diğer meseleler üzerinde durur. Onun için tiyatro yönetmeni "gerçeklik" ile çalışırken, sinema sanatçısının "asıl hammaddesi şu selüloit parçalarından başka bir şey değildir"; bu nedenle film işi tiyatro sanatından çok daha plastik ve maddeseldir.³⁰ Pudovkin, kurgu nedeniyle, sinema oyunculuğunun sahne oyunculuğundan daha farklı bir beceri gerektirdiğini söyler:
Sinemada ayrı ayrı kamera açılarının kurgulanması, bir sahne aktörünün, içsel olarak özümsediği rol görüntüsünü dışsal bir biçim olarak teatralleştirmesine dayalı tekniğin çok daha canlı ve anlamlı karşılığıdır.
Vsevolod Pudovkin
Sinema oyuncusu kameranın bir yerden bir yere hareket etmesinin sadece rejiye ait metotların uygulaması olmadığını açıkça anlamalıdır. Farklı açılardan planların çekimlerine ait olasılıkların kavrayış ve duygusu, aktörün rolünün dışsal şekillendirilmesi işlemine organik olarak eklenmelidir.³¹
Sonuç olarak Sergei Eisenstien, sinemasal montajın prototipini Klasik Japon tiyatrosuna ait stilde görür. Böyle bir oyun üzerine şöyle yazar: "Narukomi adlı Kabuki oyununda, aktör Sadanji sarhoşluktan cinnet durumuna geçer. Bu geçiş mekanik bir kesmeyle sağlanır... Bu metot sinema için organiktir."³²
Sergei Eisenstein
Sinema ve tiyatro arasındaki kıyaslamalar film kuramı içinde ne kadar çok taraftar bulduysa, edebiyat ile kurulan benzeşimler için de durum farklı değildir. Konu üzerine yapılan araştırmalardan en eski ve en bilineni,Eisenstein' ın "From Dickens, Griffith and the Film Today" ³³ başlıklı yazısıdır. Makale, film kurgusunu iki sanatı birbirine bağlayan merkezi özellik olarak tanımlar. Eisenstein'ın belirttiği gibi: "Griffith montaja paralel aksiyon yöntemiyle ulaşırken, paralel aksiyon fikrini ise Dickens vasıtasıyla kavrar." ³⁴ Bunu belirttikten sonra Eisenstein, Dickens'ın yazılarındaki, güçlü görsel özellikleriyle, "montaj yapısını" çözümlemeye başlar.³⁵ Edebiyat ve sinema arasındaki paralelliklerin abartılmasının getireceği kısıtlamaları fark eden Eisenstein, şöyle uyarır: "Analoji ve benzerliklerin peşinden çok fazla koşulmamalıdır: inandırıcılık ve cazibelerini yitirirler. Entrika ya da iskambil hilelerine ait havayı yaratmaya başlarlar."³⁶
²⁸ Bu terim, tiyatro oyunu esnasında, oyunun içeriğiyle bağlantılı olarak sahne üzerine yansıtılan fotoğrafik görüntü kullanımı anlamına gelir (ç. n.).
²⁹ Arnheim, Sanat Olarak Sinema, s. 28.
³⁰ V. I. Pudovkin, Film Technique and Film Acting, ingilizce'ye çev. Ivor Montagu, Grove Press, New York, 1970, s. 84.
³¹ Pudovkin, a.g.e., s. 285.
³² Sergei Eisenstein, "The Cinematographic Principle and the Ideogram//, ed. Mast, Cohen and Braudy, a.g.e., s. 136.
³³ Eisenstein, "From Dickens, Griffith and the Film Today", Film Theory and Criticism, ed. Gerald Mast and Marshall Cohen, 1. Baskı, Oxford University Press, New York, 1974.
³⁴ Eisenstein, "From Dickens...", s. 303.
³⁵ Eisenstein, "From Dickens...", s. 304.
³⁶ Eisenstein, "From Dickens..s. 303.